फादर थॉमस स्टीफन्साच्या ख्रिस्तपुराणांत मरिया मायेचो विलाप

जुवांव घस्पार फर्नान्डीस

पवित्र पुस्तकांत (बायबलांत) आंकवार मरिये संबंदी मर्यादित रूपांत म्हायती शुभवर्तमानकारांनी दिल्ली आसा. पूण ‘ख्रिस्तपुराणांत’ फा. स्टीफन्सान आंकवार मरियेच्या जल्मासावन तिच्या वेगवेगळ्या रुपांचीं वर्णनां अप्रतिम उतरांनी करून तिच्या दैविकपणाक पुश्टी दिल्या. मरियेची जल्मकथा, मरियेचें कोव्हेतांतलें वास्तव्य, झुजेकडेन लग्न, निश्कलंक मरियेक गर्भ संभवप, मरिया-एलिजाबेथीची भेट, बेलया शारांत जेजू बाळकाचो जल्म, राखणे आनी तीन रायांच्या भेटेचें वर्णन, चाळीसाव्या दिसा जेजू बाळकाक तेंपलांत अर्पण करप, शिमाव संदेश्ट्यांचें भाकीत, जेरुजालेम शाराचे मंदिरांत जेजूचें शेणप, जेजूची शिकवण, फारिजेव, सादुकीआनी जुदेवांचो ताका विरोध, जेथसेमनी मळ्यांत जेजूक जुदेवांनी धरून व्हरत सावन जेजू खुरसार मर मेरेनच्या प्रसंगांचें वर्णन म्हळ्यार फा. स्टीफन्साचे स्वतंत्र प्रतिभेन रचलेलो म्हाकाव्याचो आविश्कार. जेजू सोमयाच्या दुःखसहनाच्या प्रसंगा वेळार आंकवार मरियेची उपस्थिती म्हळ्यार कारूण्य गंगेचीं ल्हारां अशें म्हणीन दिसता. हो प्रसंग म्हळ्यार मरिया मायेच्या दुःखाचो कळस. आपल्या पुताचें मरण आनी तेंवूय खुरसावेलें उक्त्या दोळ्यांनी पळोवप, ताका खुरसार हुमकळतनातान लागल्या म्हण उदकाचो एक थेंब पसून पुताक दिवंक मेळना हाचें दुख्ख, असले कठीण प्रसंग मरीया मायेक पळोवचे पडले. फा. स्टीफन्सान पवित्र मरियेचें चितारिल्लें वर्णन वाचतकच आंकवार मरी एक म्हान आवय, म्हान अस्तुरी आनी परमेश्वराचेर अनंत श्रध्दा दवरपी म्हान व्यक्ती आसली हें सत आमकां दिसून येता.जेजू सोमयाच्या दुख्सहनच्या प्रसंगा वेळाचो मरीयेचो दुख्खाचो विलाप ख्रिस्तपुराणांतल्या करूण रसाचो सर्वोत्तम नमुनो आसा. ताचें संक्षिप्तपणान वर्णन करता.

‘ख्रिस्तपुराणांत’ पंचेचाळिसाव्या आवेसोरासावन सोमया जेजूच्या दुखसहनाची कथा सुरू जाता. आनी मरीयेच्या मोगाळ अंतस्कर्णाक पुताच्या व्यथेची झळ पावता.

सोमया जेजून पास्कांच्या पर्वणीचें निमणें जेवण आपल्या बारा शिश्यां सांगाता घेतल्या उपरांत तो ओलीव्हेत पर्वतार वाटेन जेथसेमनी मळ्यांत मागणें करूंक पावलो. मागणें करतना तो रगतान घामेलो. रगताच्या घामान ताचीं वस्त्रां भिजलीं. मुखामळ रगताच्या घामान माखलें. मागणें सोंपोवन तो शिश्यांकडेन आयलो. तेन्ना शिश्य निद्रेस्त आशिल्ले तें ताणें पळयलें. तो थंयच मळ्यांत थोडो वेळ भोंवत रावलो. कांय खिणांभितर घातकी जुदास इस्कार्योत, जेजू सोमयाचो शिश्य, शस्त्रधारी शिपायासयत जुदेवां सांगाता थंय पावलो. ताणें शिपायांक सांगून दवरिल्ल्या प्रमाण जेजू सोमयाचो ताणें उमो घेवन ताका आलिंगन दिवन जुदेवांक इशारो केलो. तांणी जेजू सोमयाक धरलां. ताका न्याय सभेमुखार व्हेंलां. ह्या वेळार सोमयाचे शिश्य ताका सोडून पळून गेले.

सोमया जेजूक जुदेवांच्या शिपायांनी धरून व्हेलो ही खबर सोमिणीक कशी पावली हे संबंदी फा. स्टीफन्स ख्रिस्तपुराणांत बरयता (जे संबंदी बायबलांत वर्णन ना). (2:46: 46-52)

शास्त्रयुक्त म्हणती सावोंयोआवों गेला । स्वामिणिचेआ चरणा लागला ।

तेणें हा व्रुतावंतु सांगितला । ऐसे म्हणती ।।46:47 ।।

बरोवपी म्हणटा, सोमयाची ही खबर सांगपाक जुवांव आपोस्तोल गेल्लो. सोमिणीचे पायांक स्पर्श करून ताणें व्हडा कळवळ्यान ती खबर सांगली. (46:47)

सोमीण मरीया, माग्दालेन आनी हेर अस्तुऱ्यो ज्या घरांत आसल्यो थंय जुवांव धावून गेलो. ताच्या तोंडांतल्यान शब्द भायर पडना जाले. ताका खरस मारताली. तेच अवस्थेंत ताणें दोळ्यांतल्यान व्हांवतल्या दुकांनी आनी भरिल्ल्या अंतस्कर्णान मरीयेक खबर दित म्हणलें,

अनर्थु मांडला थोरु । युदेवी धरिला आमचा गुरू ।

तेयांसवें युदु निस्टुरू । विस्वासघाती आला ।। 46:51 ।।

तो सब्दु स्वामिणिन आइकिला । जैसा स्वर्ग-घातु भेदला ।

तैसा ता सब्दु आदळला । स्वामिणिचां जिवीं ।। 46:52 ।।

‘माये, व्हडलो अनर्थ जालो. जुदेवांनी आमच्या गुरूक धरून व्हेलो. विश्वासघातकी जुदास त्या सगळ्यांक आपणाबरोबर घेवन आयिल्लो. (46:51) काळजांत तलवार रिगिल्ल्यावरी तीं उतरां मरीयेच्या अंतस्कर्णांत आदळलीं. (46:52) आनी थंय त्या घरांत, त्या खिणाक आशिल्ल्यो सगळ्यो अस्तुऱ्यो कपलार हात मारून, हड्डें धाडायत रडूंक लागल्यो. मरीयेन आपलें दुख्ख सांबाळून ताचें सांत्वन केलें. (46:53-55) पुताच्या वियोगान मरिया सोमीण खूब दुख्खी, कश्टी जाल्ली. तिचें अंतस्कर्ण शोकांकित जावन गेल्लें. तिणें ती रात जागोवन काडली. केन्ना रात सोंपता आनी आपूण पुताचे भेटेक वता अशें तिका जाल्लें. रातभर ती जेजू सोमयाचेंच चिंतताली.

जेजू माजेया पुत्रा म्हणे । जरि मी आता तुज कारणें ।

कस्ट पाउनु वेचतीं प्राणें। तरि धन्य जिवित्व माजें ।। 165 ।।

तुज एकला जाऊं दिधला वायां । मी मागे गेली नाही कैसेया ।

जेसु अमृत पुत्रा माजेया । कोठां आससी ।। 46:168 ।।

“जेजू, म्हज्या मोगाळ पुता, आतां जरी हांवें तुजे खातीर, तुज्या कश्टां खातीर म्हजो जीव दिल्यार म्हजें जिवित धन्य जावंक पावतलें. (46:165) तुजो-म्हजो वियोग कोणें केलो म्हज्या पुता? तुका एकट्याक हांवें वचूंक दिलो हीच हांवें व्हड चूक केली. तुज्या फाटल्यान हांव कित्याक गेली ना? अमृतावरीं म्हाका लाबिल्ल्या म्हज्या पुता, ह्या वेळा तूं खंय म्हूण आसाय? तुका ते जुदेव कितले दग्द-कश्ट दितात आसतले? तुका सोडून जुदेवांनी म्हाका कश्ट-त्रास दिल्ले जाल्यार हांव आनंदून वतली आसली.” (46:169) फा. स्टीफन्स बरयता, “आंकवार मरीयेच्या अंतस्कर्णांतल्या वियोगाचें दुख्ख इतलें व्हड आसलें की त्या दुख्खाचें वर्णन म्हज्यान करूंक जायना.”

देखावेया आपुला सुतु । स्वामिणि उताविळि मनातु ।

वेगां सरलेया पुरे म्हणतु । रात्रिची वेळ ।।46:172 ।।

‘तीमरीया आवय आपणाल्या पुताक पळोवपाक खूब काचाबूल जाल्ली. रातीचो वेळ बेगीन सरल्यार पुरो म्हण ती मनांत चितूंक लागली.’ (46:171,172)

नितीदार पिलातान जेजू सोमयाचेर मर्णाचें फर्मण मारून ताका जुदेवांच्या ताब्यांत दितकच शिपायांनी ताचे खूब हाल केले. ताका थापटांनी मारूंक लागले, ताची फकाणां करपाक लागले, ताचे कपडे पिंजले. ताचेर थिंपी उडोवंक लागले, ताच्या माथ्यार कांट्यांचो मुकूट घालो. ताच्या खांदार जड लाकडांचो खुरीस दिलो. आनी ताका चाबकाच्या फटकाऱ्यांनी मारीत कालवार दोंगरार व्हरूंक लागले. हे मजगतीं जेजू सोमी खूब अशक्त जालो. ताचें पुराय आंग रगतान भिजलें. चलतना खुरसाच्या वजनान पावलाकणकणी तो आडखळटालो, धर्तरेर पडटालो. माथ्यावेल्या काट्यांच्या मुकुटाक लागून ताचें मुखामळ रगतान भिजलें. अशे अवस्थेंत लोकांच्या उरपंजी मदल्यान चलत आसतना आंकवार मरियेन, जुवांव आनी मरीया माग्दालेना सयत आपल्या पुताक मेळूंक त्या मार्गान धांव घेतली. पूण लोकांचे उरपंजीक लागून तांकां जेजू सोमयाकडेन वचूंक मेळनासलें. उरपंजी म्हऱ्यांत वतना जुदेवांची फकाणां आनी कुत्सीत उलोवणें सोमिणीच्या कानार पडटालें. राजमुद्रेचोकागद हातांत घेवन पेरगांव घालपी व्हडल्यान आड्डतालो, “गालिलेयाचो नाजारेतकार जेजू अपराधी थारला. तो स्वताक जुदेवांचो राजा म्हणटालो. आपणाक देवपूत्र म्हणटालो. लोकांमदीं ताणें अच्छेव निर्माण केल्लो. देखून ताका खुरसाचें मरण फावो जाला.” हीं उतरां आयकतकच,

‘जिवीं धस्कु पडला स्वामिणि । आइकोनि खंचली अंतकरणी ।

सोखें पळोनि गेले पाणी । मुखकमळीचे ।। 48:52 ।।

‘सोमिणीच्या जिवाक धपको लागलो. अंतस्कर्णान ती सामकी निर्शेवन गेली. तिचें मुखामळ भंयान आनी दुख्खान मलूल जालें, सुकून गेलें. (48:52)’

आपल्या पुताक मेळपाक सोमिण उतावीळ जाली. पूण अती दुख्खाक लागून ती दुबळी पडली. पुताच्या मोगाक लागून ती तेच अवस्थेंत उरपंजींतल्यान मार्ग काडीत जेजूच्या फाटल्यान चलूंक लागली,

नांवेक जंवळिके पातली । तंव रौद्र खुणेचीं पदें आंकलीं ।

भूमी पाउलेरुपलीं देखिलीं । मोगाला पुत्राचीं।।48:84 ।।

मोहें उचंबळलें अंतकरण । घेतले पाउलांवरि लोटांगण ।

चरणरज वंदुनि देतीं चुंबन । पदें लागलीं जेथे ।।48:85 ।।

‘मरिया मात्शी फुडें सरतकच तिका रगतान माखिल्ल्यो पावलांच्यो खुणो दिसल्यो. जमनीवयल्यो त्यो पायांच्यो खुणो आपल्या पुताच्योच म्हूण तिणें वळखलें. तिचें अंतस्कर्ण पुत्रप्रेमान उचांबळून आयलें. तिणें त्या खुणांचेर लोटांगण घालें. जंय तीं पावलां उदेंल्लीं त्या मातयेचो तिणे उमे घेतले. (48:84,85)

फा. स्टीफन्स मरीयेच्या अगतीकेचें आनीकूय फुडें वर्णन करता, “मागीर ती लोकांमदल्यान मार्ग काडीत जेजूकडेन आयली. ताका ती पारखूंक लागली. जेजूनय दोळ्यांवेलें व्हांवतें रगत पुसून आवय मरीयेक पळयलें. ताचें तें रगतान माखिल्लें मुखामळ पळोवन ती मनांतल्यान धस्कली. सूर्य ग्रहणाच्या वेळार चंद्रीम आनी सुर्याचें मिलन जाता त्या वेळार दोगांचेंय तेज थोडो वेळ कमी जाता, ते प्रमाण जेजू आनी मरीयेचें मुखामळ तेजोहीन जाल्लें. दोगांचीय अंतस्कर्णां दुख्खान भरून गेलीं, दुख्खान कळवळ्ळीं. पुताचे कश्ट आनी आवयचें दुःख हांच्या मिलापान तें वातावरण खिणभर भरून गेलें. तीं दोगांय त्या वेळार एकमेकांक धीर दिवपाचो यत्न करूंक लागलीं. जेजू म्हणटालो, “मोगाळ माये, तुजेकडेन पळोवपाक आनी उलोवपाक म्हजेकडेन आतां वेळ ना. पूण कालवार पर्वतार खुरसार म्हाका खिळायतकच उलोवपाक वेळ मेळटलो.” तर मरीया ताका कळवळ्यान सांगूक सोदता, “म्हज्या मोगाळ सुगुणा पुता, तुजे हे कश्ट पळोवन म्हजें अंतस्कर्ण पिळवटता. आतांच तुज्या सांगाता मरच्याक म्हाका आज्ञा दिल्यार म्हाका बरें दिसतलें.” (48:93,94) पूण ह्या आवय आनी पुताक आपलीं अंतस्कर्णां मेकळीं करपाक शेस्त्रधारीशिपाय तांका वेळ खंय दितात? शिपायांनी तांकां भेडसावन रोखडेच एकमेकांपासून पयस केलीं.”(48:95)

जेजू कालवार पर्वतार पावता. निश्टूर शिपायांनी व्हडा निश्टूरायेन ताचीं आंगवस्त्रां ओडून काडलीं. ताका विंगळो केलो. ताचे कुडीचे घाये उगडे जावन रगत व्हांवूंक लागले. तो भागेवंत तारक लोक उरपंजीमदीं विगळेपणाचे लजेक सांपडटा. (49:7,8)

शेवटाक ते मारेकार जुदेव, जेजू सोमयाक खुरसार खिळायतात. आनी ताचो खुरीस त्या गोलगोथाजाग्यार खुरसार खिळायिल्ल्या हेर दोगां चोरां मदीं उबो करतात. जेजू खुरसार हुमकळत आसतना ताणें आपल्या मारेकारांक तशेंच सगळे मनीस कुळयेक ‘म्हणे माजेया बापा तेयाथें भगसि, अजाणपणें पडती दोसीं, म्हणोनिया’(49:77) (म्हज्या बापा, तांका क्षमा कर, कारण ते नकळं ते कितें करतात ते) म्हणून माफ केले. मजगतीं जेजू सोमयान आपले आवय मरीयेक आपलो मोगाळ शिश्य जुवांवाचे अधीन केलो.

‘मातेसि म्हणें पाहीं गे तुजेआ सुता । योआवोसी म्हणे पाहीं रे तुजी माता ।

येरु तिये तो दिनुलागोनि मानित । माते सामान्य ।। 49:116 ।।

‘ताणें आवयक म्हळें, हो पळे तुजो पूत, जुवांवाक म्हळें, ही पळे तुजी आवय. आनी त्या दिसा सावन ताणें तिका आपली आवय मानून घेतली.’(116)

सोमीण मरिया त्या गोलगोथा जाग्यार खुरसाच्या मुळांत रावन आपल्या पुताची घडटली सगळी दुःखद परिस्थिती पळयत आसली. ती असाहय्य आवय आसली. जुदेव मारेकारी आनी रोमी शिपायांच्या सामकार तिच्यान कांयच करूंक जायनासलें. पुताचे कश्ट उक्त्या दोळ्यांनी पळोवप आनी आपलें अगणीत दुःख अंतस्कर्णांतल्यान दामून धरप ह्या शिवाय ते दुर्दैवी अस्तुरेकडेन कांयच करूंक जायनासलें

उस्वासु सोडोनि म्हणतु । थोरु मीं जाहलों त्रुषाकांतु ।

तीं तिनि उतरे बोलतु । संकिर्न सब्दें ।। 44:143 ।।

‘जेजू सोमयान खुरसार हुमकळटना एक व्हड स्वास घेवन म्हणलें, “म्हाका तान लागल्या.” अस्पश्ट स्वरांत ताणें हे शब्द उच्चारले. (44:143) ताचो ताळो सुकून गेल्लो. ताचे ओंठ उदकाविणें सुकून गेल्ले. देखून ताचेकडेन सारकें उलोवपाक जायनासलें.’(44:144)

पूण पुताच्या त्या तीन शब्दांनी सोमीण मरिया खूब कश्टी जाली. अंतस्कर्णांतल्यान कळवळ्ळी. तिवूय कुडीन थकून गेल्ली, मनान सुकून गेल्ली. तरीय पुताचे कश्ट पळोवन स्वताचे कश्ट पुरती विसरली. आपूण ह्या वेळार पुताक घोटभर उदकय दिवंक शकना हें जाणून ती म्हणटा,

बा रे पुत्रा माजेया मोगाळा । तुज मीं काये करूं माजेया बाळा?

क्रुसु चुंबितु अंत्राळ । नपपे माजा हस्तु ।। 40:148 ।।

आणी रख्यणे हे शेस्त्रधर । मज जाऊं नेदिनी तुज सामोर।

तूं तरि मरसी बा कुमरा। त्रुणेकरोनि ।।49:149 ।।

आणी मीं न घडे तुजेया आकांता । ति मज दुणावली दुखचिंता ।

तेणेचि सोखें मरती आतां । माजेया कुमरा ।।49:150 ।।

जेसु माजेया दयाळा । येवडी त्रुषा तुज यां वेळां ।

कोठोनि आली माजेया बाळा । क्रुपाशेंधु ।। 49:151 ।।

तूं जिवन झरिचें पाणी । कवणें सोखिलें केली हाणि ।

मागांतुवां शास्त्रपुराणीं । सांगोनि बोलिलें होतें ।। 49:152 ।।

बाळा तुवां ऐसे होतें बोलिलें । आजि कैसें उपरारें जाहालें ।

तें जिवन पाणी कोठां गेलें । माजेया कुमरा ।। 49:155 ।।

“म्हज्या मोगाळ पुत्रा, तुजे पासत हांवें कितें करचें? हो खुरीस तर खूब उंच आसा. मळबाक तेंकला. तुज्या मुखा मेरेन म्हजो हात पावंक शकना. (148) आनी हे शस्त्रधारी राखणे तुजे मेरेन म्हाका येवंक दिनात. अशे हे परिस्थितींत म्हज्या बाळा, तूं उदकाविणें तानेन मरून वतलो अशें दिसता. (149) आनी तुका हांव ह्या गरजेचे वेळार कांयच मजत करूंक शकना. देखून म्हजी चिंतनां आनी खंत दोट्टी जाल्या. ह्या खंतीक लागून हांव आतां मरतली अशें म्हाका दिसता म्हज्या पुता. (150) जेजू म्हज्या मोगाळा, ह्या वेळार तुका इतली तान कशी लागली पुता? तूं कृपेचो सागर आसतना ही तान तुका खंयसान आयली? (151). तूं तर जिवितरुपी उदकाची झर आसा. ही झर कोणें शोशून घेवन एदी व्हडली हानी केली? तूं जिविताची झर म्हूण सदांच लोकां हुजीर सांगतलो. (152) म्हज्या पुता, मागीर आयज हें अशें उफराटें कशें घडलें? जिवंत झरीचें तें उदक खंय सुकून गेलें म्हज्या बाळा?” (155)

मरीया मायेचो हो विलाप काळजाक पीळ घालून वता. आपल्या पुताचें मरण एक आवय आपल्या उक्त्या दोळ्यांनी पळयता. पुताक तान लागल्या. पूण ती उदकाचो एक थेंब पासून ताका दिवंक शकना. तेन्ना तिची जाल्ली तगमग, तळमळ ती आपल्या खंतभरीत उतरांनी प्रगट करता. एक असहाय्य आवय, एक असहाय्य अस्तुरी म्हूण फा. स्टीफन्सान चितारिल्ली ही मरीया वाचप्याचें आनी श्रोत्याचें अंतस्कर्ण पिंजून काडटा.

फुडें मरीया जेजून उलयल्ल्या शब्दांचो उगडास करून म्हणूंक लागता,

म्हणे त्रुषाकांत तुमीं जे जन । ते मजपासीं करा पिवन ।

लोकाची त्रुषा फेडुनु। तूं कैसा त्रुषे मरसी ।। 49:153 ।।

‘तुवें म्हणिल्लें, तुमी जे लोक तानेल्ले आसात ताणी म्हजेकडेन येवन पिवचें. लोकांची तान हांवच भागयतलों. तोच तूं आतां तानेल्लो, उदकाविणें कसो मरतलो?(49:153) तूंच तर प्रिभुमेर उदकाचो भांडार सोडटाय. झरी, न्हंयो, दर्यो सगळ्यांक उदकाचो वर्शाव करताय. सगळ्या प्राण्या-जिवाण्यांक जिवंत दवरता. मागीर आयज तुका ही तान खंयसान, कशी लागली?

अशे तरेन मरीया जेजू सोमयाक खुरसावेल्यान उलयल्ल्या पांचव्या शब्दाची (म्हाका तान लागल्या) विस्कावणी करपाचो यत्न करता. जेजू सोमयाक लागिल्ली तान ताची शारिरीक न्हय, पवित्र शास्त्रांत संदेश्ट्यांनी जेजू संबंधी बरोवन दवरिल्लें तें वचन आसलें. ताची पूर्णता जावप गरजेचें आसलें.

माझ्या अन्नात त्यांनी विष कालविले.

मला तहान लागली तेव्हां आंब प्यायला दिली.

(पवित्र शास्त्र : स्तोत्र संहिता : 69:21, पृ. 655)

(जेजू सोमयाक जेन्ना तान लागली, ताचे शब्द आयकून खुरसालागीं आशिल्ल्या एका शिपायान बडयेक बांदलेलो लुगटाचो चोंबो शिर्क्यांत बुडोवन सोमयाक पिवंक दिलो.)

शेवटाक जेजू सोमी खुरसार हुमकळटना, ‘बापा, तुज्या हातांत घालता म्हजो आत्मो’ अशें म्हणून प्राण सोडटा. (लुक: 23:46) त्यावेळाचो मरीयेचो विलाप आनी फा. स्टीफन्साची लेखणी करूण रसान उपाट भरून गेल्ली दिसता. ओंवयो वाचतना वाचप्यांचें काळीज कळवळ्यान भरून येता. दोळ्यांतल्यान दुकांच्यो झरी व्हांवल्या बगर रावनात.

फा. स्टीफन्सान, मरीयेच्या ह्या विलापाचें वर्णन दुसऱ्या पुराणांत, आवेसोर 50 मदीं कांय ओंवयांनी केलां. बायबलांत शुभवर्तमानकारांनी करूंक ना. पूण फा. स्टीफन्सान आपणाले काव्य प्रतिभेन करूण रसान भरलेल्या शब्दांनी चितारलां.

पुत्राचें प्रेत क्रुसावरि । देखोनि प्राणाविण माता मरी ।

चडफडूं लागली जिव्हारीं । पुत्राचेनि तोखें ।। 50:29 ।।

मग सत्वें सांवरुनि आपुलें मन । बोलती जाहली काकुळती वचन ।

म्हणे कटफटा देवा माजेया नंदना । कां घातु केलासि ।। 50:32 ।।

ऐसे बोलोनि तेचां वेळां । जाउनि पोटळी क्रुसाचें मूळ ।

क्रुसु चुंबितां भरते अधरकमळ । पुत्राचेनि रक्तें ।। 50:33 ।।

“पुत्राची खुरसावेली ती निर्जिव कूड पळयतकच मरीया मांय पुताच्या शोकान व्याकूळ जाली. आपलो मोगाळ पूत अंतरलो. सगळो आनंद नाच्च जालो. फा. स्टीफन्स बरयता, “ते शोकमग्न अस्तुरेचें वर्णन म्हज्यान करूंक जायना. तिचे दोळे दुकांच्यो झरी जाले. तिचें अंतस्कर्ण दुःखाचो भोंवरो कसो जालो. पुताच्या वियोगान तिच्या मुखांतल्यान शब्द पासून फुटना जाले. मागीर आपणालें मन घट्ट करून, आपणाक सावरून ती कळवळून म्हणूंक लागली, “कटाकटा, देवा म्हज्या कुंवरा तुवें आपणालो घात कित्याक करुन घेतलो?” अशें आकांतान उलोवन तिणें खुरसाक आवेगान वेंग मारली. खुरसाचे उमे घेतले. त्या वेळार खुरसार व्हांवतल्या पुताच्या रगतान तिचें ओंठ, मुखामळ भरून गेलें. खुरसाक आलिंगन दिवन ती तशीच थंय उबी रावली. (50:29, 30, 31, 32, 33, 34,).

मग स्वामिणि वरुते पाहांत । पुत्राची कुडि निहाळित ।

म्हणे तुजे कस्ट सरलेति आतां । माजेआ कुमरा ।। 50:39 ।।

पण मांजे कस्ट न सरती । तुजेनि मरणें दुणावती ।

तुजवांचो नि मज हे खिती । जिणें खैंचे ।। 50:40 ।।

उपरांत सोमिण मरीयान पुताची कूड पळयत म्हणूंक लागली, “म्हज्या कुंवरा, तुजे कश्ट आतां सोंपले. पूण म्हजे कश्ट सरले नात. परते तें तुज्या मरणान दोट्टी जाले. तुजे विरयत ह्या संवसारांत म्ह्ज्यान कशें जिणें जायत? कारण म्हजो मुकूट पडलो. म्हज्या गळ्यांतलो हार तुटलो. म्हजो मोगाळ जेजू म्हाका सोडून गेलो. हे म्हज्या अमृतावरीं कुंवरा, देवाबापाच्या ज्ञानसंपन्न शब्दा, तूं म्हजेर कित्याक रागार जालाय, म्हजेकडेन तूं कित्याक उलयनाय? असले हे निस्टुर आनी दारूण मरण तुका कोणें फावो केलें? तुज्या मुखांतले शब्द कोणें काडून घेतले? ज्या पवित्र आत्म्यान तुज्यांत प्राण घाल्लो तो आता म्हज्या पुता कोणें तुजे सावन काडून व्हेलो?” (50:39,40,41,42,43,44)

अशे तरेन ती शोकांकूल आवय आपल्या पुताच्या कर्तुबाचें दुखभरीत गायन गायता. पुताची एक एक याद करून ताका आलापिता. मरीया मांयेच्या मुखांतल्यान भायर सरतल्या एका एका उतरान आयकप्यांचो थरकांप जाता. मरीया सोमिण उगडास करून जेजू सोमयाचो आपलो विलाप सुरूच दवरता. मरीया मांय जेजू सोमयाचें व्हडपण दुखभरीत शब्दांनी करता आसतनाच ती ताच्या मरणांत वांटो घेवपी खुरसाक, ताका मारिल्ल्या खिळ्यांक, ताचे माथ्यार घाल्ल्या काट्यांक, ताचे दिव्य कुडीक, ताच्या कल्याणदायी हातांक आक्रोश करून विचारता, ‘ज्या हातांनी सर्ग आनी प्रिथुम रचली, जांच्या स्पर्शान हजारांनी लोकांचे रोग-पिडा बरे जाले त्या तुज्या हातांक कोणी खुरसार खिळायलें? (50:45) हे तुजे दिव्य पायें जांणी मनशांक मुक्तिपंथ दाखयलो तांकां खंयच्या पापयांनी खिळे रुतयलें? (50:46) ही तुजी तेजवंत कूड, माणका सारकी रुपेस्त, तिका फारांचो मार घालून कोणें रगतान माखयली? (50:47) आरे खुरसा, तूं इतलो निश्ठूर कसो जालो, जाणें सगळो संवसार रचलो ताचोच तुवें प्राण कसो घेतलो?(50:48) आनी तुमी दारूण खिळ्यांनो, जाणें लोखण निर्मिलें, ताकाच तुमी इतले कश्ट कशे दिले? (50:49) आरे निश्टूर कांट्यांनो तुमकां म्हज्या पुताची दया कशी आयली ना? एदें व्हडलें दुश्कर्म करपाक तुमकां कोणें भिडेक घालें? जाच्या दुकांनी पाशाण फुट्टात, फातर उसळून पडटात ताच्या माथ्यार तुमी रुतोन कशे बसल्यात?” (50:50,51)

उपरांत ती असहाय्य आवय खुरसाकडे आपणाली कागाळ निवेदून म्हणटा, ‘आरे खुरसा पळे वैकुंठपती कशे भशेन न्हिदला आनी तुका ताचे आवयची दया लेगीत कशी येना? (50:52)

खिणु येकु वोडैवैं रवालुता । माजेया पुत्राची कुडि पावीं हाता ।

तियेचें खेमाळिंगण करितां । नांवेक दुखि निवैल ।।50:53 ।।

“हे खुरसा, एका खिणाखातीर खाला बागव, आनी म्हज्या पुताची कूड म्हज्या हातांत मेळशी कर. ताका आलिंगन दितकच म्हजें दोंगरा येदें हें दुख्ख थोडें तरी कमी जातलें.” (50:53)

मरीयेच्या प्रत्येक उतरान भायर सरतलो तिचो आकांत आयकून थंय तिच्या लागसार आशिल्ल्या सगळ्यांचेर दुःखाचो कांपरो भरलो. तीं सगळीं मरीयेचें सांत्वन करतना आपूणय रुदन करूंक लागलीं.

हे मजगतीं निकोदेम, झूजे आनी जुवांवान जेजू सोमयाची कूड खुरसावेली सकयल देंवयली. जमनीर एक लुगट घालून ताचेर सोमयाची कूड दवरली. इतल्यान सोमिणीन उस्वास सोडून रगतान माखिल्ल्या कुडीक हड्ड्याकडेन घट्ट धरून आलिंगन दिलें. ताच्या सर्वांगावेल्या घायांची चुंबनां घेतलीं. तशें करतना तिचीं वस्त्रां रगतान भरलीं. “म्हज्या पुता, तुवें म्हाका कित्याक सांडलोय?” म्हणून ती जेजू सोमयाची आळवणी करीत रावली.

‘मीं तुजसवें प्राणु वेचितीं । तरि येकिचि वेळां खंडतीं ।

आतां जेतुके अपमान तुजे देखिलेति । तेतुले मृत्य मज जाहाले ।। 50:121 ।।

पण येकुचि खर्ग न्हवे भेदलें । सहस्त्रां खर्गीं जिव्हार टोपिलें ।

म्हणोनि मज हें दुःख लागलें । ऐसें नाही कवणा ।। 50:132 ।।

‘पुता म्हज्या, जर हांवें तुज्या बराबर प्राण दिल्लो आसतो तर एकदांच म्हाका मरण फावो जातें आसते. पूण हांगा हांवें तुजे जाल्ले जितले अपमान पळयले तितल्याय वेळां म्हाका मरण भोगचें पडलें. (50:121) तुजे कश्ट, वेदना सोंपल्यो पूण मोगाळ पुता म्हजे कश्ट सोंपले नात. तुजें मरण दोळ्यां सामकार पळोवपाक तुवें म्हाका जिवी कित्याक म्हूण दवरलीय़(50:122,123) तुजें हें मरण दोळ्यांनी पळयतना हजार-कोटी मरणांपरस म्हाका जड दिसता.’ (50:124)

ती दुखेस्त आवय परतून मोगाळ पुताच्या कुडीच्या अवयवांचो दाखलो दिवन यादस्तीन रुदन करूंक लागता.

‘आरे म्हज्या धिटायेच्या शूर पुत्रा, तुजें तें निश्कळंक तेज खंय लिपलें? तुजें तें अमृतवाणी प्रसवणारें मुख शिर्को दिवन कोणें कोडू केलें? तुजें निर्मळ तेजवंत माणका सारकें चमकुपी दोळे आयज काळ्या कुपांभशेन तेजहीन कशे? लोकांक उपदेश करपी तुजी प्रेमळ जीब आयज तुज्याच कंठान कशी सुकून गेली? तुजे सुर्याबिंबा सारके प्रकाशतले भांगरापरी केंस रगतान माखून शेंदरा भशेन मलूल कशे दिसूंक लागले? तुजें कोमल शरीर घायांनी आनी रगतान फुगून कशें गेलें.’(50:125, 126, 127, 128, 129, 130)

पुत्रासंबंधी इतली दुखभरीत व्यथा प्रकट करीत ती सोमिण मरी शेवटाक म्हणटा, “आतां म्हाका प्रोव्हादिया शिमावाच्या उतरांचो खरो प्रत्यय आयला. दुःखाची तरसाद खरेंच म्हज्या काळजाक रोमून आरपार गेल्या. पूण पुता म्हज्या एकच तरसाद भेदली ना तर हजारांनी तरसादी म्हज्या काळजाक तोंपून गेल्यात. म्हाका जें हें दुःख फावो जाला तशें आनीक कोणाक मेळूंक नासतलें.” (50:131,132)

अशे तरेन ती सोमीण मनांतलें दुःख परगटायताली. आतां ती खूबच थकून गेल्ली. एक रात आनी आख्खो दीस उपास आनी रुदनान ती खूब अशक्त जाल्ली. तिचे सगळे त्राण गळून पडले. पूण पुताच्या मरणाच्या दुःखान ती आपले सगले कश्ट, अशक्तताय, भूख विसरून गेली. स्वताचें तिका विस्मरण जालें. (50:133,134,135)

निकोदेमान मरियेचें सांत्वन करीत म्हणलें, “माये, आतां रुदनाक आवर घालून फुडलीं कामां करूया. दीस अस्तमतेक गेला. पास्कांचो शणवार सुरू जातलो. तेन्ना जेजू सोमयाची कूड फोंडांत घालून मातयेक लावया.” मरिया सोमीण कळवळून म्हणूंक लागली,

‘खैंचा सेपुल्क्रु माजेया कुमरासि ।

नाहीं हे स्त्रुस्टिसि । व्रुति भूमि तेयाथें ।। 50:164 ।।

हे संसारिचें जें काहीं । तेआची तेयासि चाड नाहीं ।

भलतेआचेआ गोठेआ ठाईं । जल्मला आपण ।। 50:165 ।।

एजिप्ता गेला परदेसा । तेथे तिनि वरुसें साहामास ।

शास्त्र सांगितले देसों देसां । पण गांठी नाहीं संपति ।।166 ।।

या गालिलेचेआ स्त्रिया धर्मु करुनु । आपुलें द्रव्य वेचुनु ।

सवें होंतिया प्रति पाळुनु । गुरू आपुलेआ ।। 50:167 ।।

मरीया मायेन निकोदेयाक म्हळें, “म्हज्या पुताक खंयचे थडें, ह्या संवसारांत ताका जमनिचें कसलेंच दायज ना. जगांत जें कितें आसा तातूंत ताका कसलेंच देणें घेणें ना. तो कोणाच्या तरी गोठ्यांत जल्माक आयलो. परदेसांत इजिप्ताक गेलो. थंय तीन वर्सां स म्हयने देसादेसांत फिरोन समुर्तीची शिकवण दिली. पूण स्वताक कांयच संपत एकठांय केली ना. ह्यो गालिलेयाच्यो अस्तुऱ्यो धर्मनिती म्हूण स्वताकडलो पैसो खर्च करून आपल्या बराबर गुरुचोय प्रतिपाळ करताल्यो.” (50:164,165,166)

त्यावेळार मरीया सोमिणीचीं तीं उतरां आयकून निकोदेमाक भरून आयलें. ताणें मरीयेक म्हटलें, “माये, हांगा म्हज्या दायजाचो एक दोंगर आसा. थंय हांवें एक नवें थडें केल्लें आसा. आजून मेरेन तातूंत कोणाक दफन केल्लें ना. तेन्ना तें थडें आनी जमीन हांव सोमयाक अर्पण करता.” (50:168,169,170)

‘मरीया माय जेजू सोमया संबंधी एक सत हांगां उक्तें करता. जेजू सोमयान पवित्र शास्त्रा संबंधी लोकांक उपदेश केलो. तांकां धर्मीक शिकवण दिली. शेकड्यांनी चमत्कार केले. हजारांनी लोकांक पिडा-रोगांतलो बरो केलो. देवाबापान दिल्ल्या आपल्या कार्याखातीर देसादेसांनी ताणें भोंवडी केली. मनशांक पातकी जिवीतांतल्यान अध्यात्मिक जिवितांत हाडपाचो यत्न ताणें केलो. नवो क्रिस्तांव धर्म स्थापन केलो. पूण स्वताच्या जिविता खातीर ताणें कसलीच संपत जमा केली ना. कसलोच ठेवो एकठांय केलो ना. जंय तो वतालो तोच ताचो राबितो आसतालो. ताणेंच धर्मशास्त्र्यांक म्हणिल्लें, “कोल्याक ढोली आसात आनी वाऱ्यावेल्या सुकण्यांक न्हिदूंक जागे आसात, पूण मनशाच्या पुताक आपली तकली तेकोवंक खंयसरूच सुवात ना.”(मातेव 8:20, पवित्रपुस्तक पृ. 1778)

आनी मरिये सोमिणीन आपली खंत पयस जातकच निकोदेमाक उपकार मानून सोमयाची कूड त्या थड्यांत निकीपूंक रजा दिली. निकोदेम, झूजे आनी जुवांवान सोमयाचे कुडीक सुगंधी तेलां आनी फुलांनी माखून पाशाणाच्या त्या थड्यांत दवरली. आनी थडें बंद करून ते सगळे सोमिणीशी परतले.

आतां घरा परतल्या शिवाय दुसरो उपाव सोमिणीक नासलो. सोमिणी मरीयेन त्या थड्याकडेन पळोवन खूब खंती भरीत जावन म्हणलें,

कटकटा जेसू मोगाळा । आजि सांडिती बा वेगळा ।

म्हणोनि भगसि दयाळा । खेमा किजे ।। 50:190 ।।

जरीई मी परतोनि जाऊं तर । येथे निखेपिलें माजे जिव्हार ।

जेथे ठेविलें माजें भांडार । तेथे आहे माजें चित ।। 50:191 ।।

‘कटाकटा, म्हज्या जेजू मोगाळ, आयज हांव तुका सांडून वता. दयाळा पुता म्हाका भोगोस. क्षमा कर. जरी हांव हांगा सावन परतून गेली, तरी जीव हांगाच निखिपिल्लो आसा. जंय म्हजें भांडार आसा थंयच म्हजें अंतस्कर्ण चिकटून आसा.

अशें म्हणून सोमिणीन थड्याचे वाटेन सोमयाक हात जोडून नमस्कार केलो आनी निकोदेम झुजेचे उपकार मानून हेर अस्तुऱ्यां सांगाता जड अंतस्कर्णान ती जुवांवा बराबर घरच्या दिकेन चलूंक लागली.

पवित्र मरीयेचें दुःख हें जगांतलें सगल्यांत व्हडलें दुःख आसा. फकत परमेश्वरावयल्या श्रध्देक लागून ती तें दुःख सोंसूंक शकली. ‘आपल्या पुताचे वळवळे, कश्ट, दग्द, हाल अपेश्टा, ताच्यो खेबाड्यो, ताच्या कुडीचेर पडपी चाबकांचे फार, तकलेर परत परत रुतून बसतलो काट्यांचो मुकुट, जड खुरसाक व्हरतना ताची जाल्ली आडखळ, ताचे शिपायांकडल्यान जाल्ले अपमान, ताचीं वस्त्रां ओडून काडून ताका केल्लो नागडो विंगळो, खुरसार हाता पांयार विंदून मारिल्ले खिळे, तानेल्लो आसतना ताका उदका बदला पिवपाक दिल्लो कोडू शिर्को, रगतान माखिल्ली ताची पुराय कूड, कितलींशींच वरां खुरसार खिळ्यांवेले ताचें हुमकळणें, ताणें ओड्डून सोडिल्लो प्राण आनी मेल्या उपरांतय भाल्यान विंधलेली ताची कूस.’ अशे तरेचें खुरसावेलें पुताचें मरण ती आवय आपल्या उक्त्या दोळ्यांनी पळयत आसली. येदे व्हडलें दुःख आजमेरेन खंयच्याच आवयच्या वांट्याक आयिल्लें नासत. मरीयेचें दुःख म्हळ्यार एक रहस्यच आसा. इतले सगळे दुखदीणे प्रसंग दोळ्यांमुखार घडटा आसतना मरीयेन हे सगळे कश्ट सहन कशे केले? असो प्रस्न आमचे मुखार पडटा. भोंवतणच्यो अस्तुऱ्यो विलाप करासतना मरीया ओग्गी रावंक शकना. दुःखाचें व्हडलें प्रदर्शन तिणें मांडलें नासत पूण फा. स्टीफन्सान आपले प्रतिभेन मरीयेक विलाप करूंक उलयती केली. तिचो विलाप, तगमग, तोंडांतल्यान भायर सरतलीं तिचीं उतरां आयकून आनी वाचून अंतस्कर्ण पिळून गेल्या बगर रावना.

 

मरिया मायेच्या दुःखाचें रहस्य 

मरीया मायेच्या अद्भूत दुःखी कश्टी जिविताचें रहस्य समजून घेवप चड गरजेचें दिसता. आंकवार सोमिणीच्या कुसव्यांत पवित्र आत्म्यावरवीं देवपुत्रान जल्म घेतलो. म्हळ्यार आंकवार मरिया चड सुभागी. देवाबापान वेंचून काडिल्ली अस्तुरी. पवित्र आतम्याच्या सावळेंत भरिल्ली कृपेवंत अस्तुरी. अस्तुऱ्यांमदी सुदैवी, सदांकाळ सुखेस्त जिवीत जगपाक खुशाल भरीत जाल्ली आंकवारी. पूण तिच्या जिवीतांत जायते फावटी दुःखाचे दोंगर कोसळ्ळे. देवपुत्राची आवय म्हूण लाबिल्ली पुण्येस्त अस्तुरी. पूण तिकाय हेर सामान्य अस्तुऱ्यां प्रमाण दुःखां भोगचीं पडली. हें सत मरीयेच्या जिवीताचें एक कुवाडेंच जावन उरलां. तेन्ना फकत पातकी मनशांकच दुःख भोगचें पडटा; सात्वीक निश्पाप मनीस दुःख, कश्टांपासून सुखान जियेतात अशें म्हणपाची गरज ना. कारण सोमीण मरीया मायेचें उदाहरण आमकां ह्या गजालीची साक्ष दिता.

मरीया मायेक आपल्या मृत पुताक पळोवन जायते प्रस्न उप्रासले आसतले. म्हज्या पुताचो ह्या लोकांनी जीव कित्याक घेतलो? ताणें लोकां खातीर बरें कार्य केल्लें देखून? पवित्र शास्त्राची समूर्त लोकांक बरेपणी शिकयली देखून? गरजेवंत लोकांक रोगपिडेंतलें बरें केल्लें म्हणून? संवसारांत नितीधर्माचो, दैवीक शक्तीचो विजय जातलो की सैतानाच्या अनितीचो? मरीया धर्मीक आसली. ती धर्म पंडित, शास्त्री, फारिजेव हांचो सदां आदर करताली. त्याच धर्म अधिकाऱ्यांनी निरपराध जेजूचो बळी घेतलो तेन्ना धर्म, निती-अनिती हांचे विशीं प्रस्न तिचे सामकार उबे रावलेच आसतले. मरीयेचे नदरेन जेजूचें मरण एक अकालनीय गुपीत आसलें.

मरियेक एकूच व्हडली खंत जातली की ‘परमेश्वरान म्हज्या हातांत देवपुत्राक घाल्लो. पूण ताची राखण करपाची जवाबदारी हांवें पार पाडली ना.’ हे संबंधी सर्वेस्वर देव म्हाका गुन्यांवकारी करत काय?’ आपल्या पुत्राच्या मरणाचें दुःख करचे बगर मरीये मुखार दुसरो उपाव नासलो…